Alpejski halny i inne wiatry w górach

Góry są krainą, która od zawsze rozpalała wyobraźnię podróżników i turystów z uwagi na swoje bajkowe pejzaże oraz specyficzny mikroklimat. Wspomniany mikroklimat objawia się również w postaci osobliwych wiatrów, które występują jedynie na terenach górskich. Wbrew powszechnemu przekonaniu wiatry górskie są bardzo obszerną kategorią, która obejmuje wiele różnych zjawisk takich jak na przykład wiatr alpejski halny. Warto zatem przyjrzeć się ich bliżej ich charakterystyce.

Pierwszym rodzajem górskich wiatrów, który poddawany jest dogłębnej analizie w publikacjach popularnonaukowych z zakresu geografii fizycznej, jest wiatr zboczowy. Zjawisko to określane jest również jako bryza górska lub wiatr dolinno-górski. Jego szczególną cechą jest zmiana kierunku strumienia powietrza w porze nocnej. O ile w dzień jest to wiatr zdecydowanie dolinny, tak w nocy staje się on ewidentnie górski. Sytuacja ta jest podyktowana zróżnicowanym tempem ogrzewania się powietrza oraz górskich zboczy o różnych porach doby.

Kolejnym rodzajem wiatrów są wiatry katabatyczne. Z zasady są one wiatrami spływającymi ze stromych stoków lub z lodowca na skutek siły grawitacji. Wspomniany termin odnosi się najczęściej do zimnego wiatru wiejącego z płaskowyżu do w kierunku doliny. Cechą szczególną wiatrów katabatycznych jest to, że występują one przeważnie w nocy. Jest to podyktowane schłodzeniem się płaskowyżu oraz znajdującego się wokół niego powietrza.

Zdecydowanie najczęściej występującym rodzajem górskich strumieni powietrza, do których zalicza się między innymi wiatr alpejski halny, są wiatry fenowe, które mają wiele regionalnych wariacji. Z reguły są one ciepłymi i suchymi wiatrami, które spływają z góry w kierunku doliny. Mechanizm powstawania wiatrów fenowych jest dość prosty. Powietrze, które unosi się do góry, zmniejsza swoją temperaturę, co w efekcie skutkuje kondensacją pary wodnej oraz opadami. Zgoła inaczej sytuacja wygląda po zawietrznej stronie, po której powietrze ulega nagłemu ogrzaniu. Co ciekawe, wiatr alpejski halny może spowodować błyskawiczne podniesienie temperatury nawet o kilkanaście procent w ciągu zaledwie kilku minut. Co ciekawe na obszarze Polski wiatr fenowy wykazuje silniejsze działanie w paśmie sudeckim niż w paśmie Karpat. Oczywiście wspomniane wiatru halnego, o którym z dużą dozą melancholii pisali poeci reprezentujący nurt Młodej Polski, tacy jak na przykład Jan Kasprowicz, nie jest jedyną wariacją wiatru fenowego. Te nieobliczalne wiatry występują również w innych rejonach globu, utrudniając prowadzenie gospodarstw rolnych oraz przyczyniając się do strat w nadleśnictwach. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w zróżnicowanych nazwach regionalnych fenu. Na terenie Karpat Rumuńskich nazywany jest on „austrul”, na obszarze Gór Skalistych w USA – „chinook”, natomiast na terytorium Chile – „puelche”.